ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ
ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Τμήμα Κοινωνιολογίας
Εργαστήριο Κοινωνικής Ανάλυσης και Εφαρμοσμένης Κοινωνικής Έρευνας
19ο Πανελλήνιο Μεταπτυχιακό Εντατικό Σεμινάριο-Συνέδριο για Υποψήφιους Διδάκτορες
ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
Πανεπιστήμιο Κρήτης
Πανεπιστημιούπολη Γάλλου/ Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο
25 – 28 Οκτωβρίου 2012
Το Πανελλήνιο Μεταπτυχιακό Εντατικό Σεμινάριο-Συνέδριο για υποψήφιους διδάκτορες εντάσσεται στον κύκλο των Διεθνών Μεταπτυχιακών Θερινών Σχολείων των Ανωγείων (Anogia Summer Schools) συνεχίζοντας την ακαδημαϊκή παράδοση, που έχει εδραιωθεί ήδη από το 1994 με σκοπό την προώθηση του διεπιστημονικού διαλόγου στις κοινωνικές επιστήμες.
Το φετινό Μεταπτυχιακό Εντατικό Σεμινάριο-Συνέδριο οργανώνεται από το Εργαστήριο Κοινωνικής Ανάλυσης και Εφαρμοσμένης Κοινωνικής Έρευνας, του Τμήματος Κοινωνιολογίας, και επικεντρώνεται σε ζητήματα που αφορούν στη μεθοδολογία και την πρακτική της έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στις ποιοτικές και ποσοτικές μεθόδους έρευνας και στις εφαρμογές τους σε διαφορετικά επιστημονικά πεδία των κοινωνικών επιστημών. Τα βασικά οργανωτικά και θεματικά χαρακτηριστικά του Συνεδρίου-Σεμιναρίου είναι τα ακόλουθα:
- Αφορά κυρίως τη μεθοδολογία της έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες, επιχειρώντας να συμβάλει στη συγκρότηση μιας κοινότητας διαλόγου μεταξύ επιστημόνων διαφορετικών ερευνητικών παραδειγμάτων.
- Οι δραστηριότητες του συνεδρίου θα λάβουν χώρα στις εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου Κρήτης και αναμένεται να λειτουργήσουν ως θεωρητική ανατροφοδότηση στις ερευνητικές και εκπαιδευτικές εμπειρίες των προηγούμενων 18 Διεθνών Θερινών Σχολείων, τα αποτελέσματα των οποίων έχουν δημοσιευθεί σε 5 συλλογικούς τόμους.
- Το Πανελλήνιο Μεταπτυχιακό Εντατικό Σεμινάριο-Συνέδριο για υποψήφιους διδάκτορες φιλοδοξεί να παράσχει τη δυνατότητα ανακοίνωσης και γνωστοποίησης ερευνητικών εγχειρημάτων από νέους / νέες επιστήμονες, που εκπονούν διατριβές στην Ελλάδα ή το εξωτερικό.
- Τέλος, η συμμετοχή ερευνητών και πανεπιστημιακών συμβάλλει στην ανάπτυξη του κριτικού διαλόγου γύρω από ζητήματα κοινωνιολογικής θεωρίας και μεθόδου, καθώς και στην συγκρότηση μιας διεπιστημονικής ερευνητικής κοινότητας.
Συντονιστής του Εντατικού Σεμιναρίου-Συνεδρίου είναι ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Σκεύος Παπαϊωάννου, Διευθυντής του Εργαστηρίου Κοινωνικής Ανάλυσης και Εφαρμοσμένης Κοινωνικής Έρευνας.
Την Οργανωτική Επιτροπή του Εντατικού Σεμιναρίου-Συνεδρίου, εκτός από τον συντονιστή Σκεύο Παπαϊωάννου, αποτελούν οι εξής: Νίκος Σερντεδάκις, Επίκουρος Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Γιώργος Τσιώλης, Επίκουρος Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Μανόλης Τζανάκης, Λέκτορας Παν/μίου Κρήτης, Μάνος Σαββάκης, Λέκτορας Παν/μίου Αιγαίου, Μάνος Πετράκης, υπ. Δρ. Παν/μίου Κρήτης, Μιχάλης Νικολακάκης, υπ. Δρ. Παν/μίου Κρήτης.
Την Επιστημονική Επιτροπή απαρτίζουν οι Βασίλης Αράπογλου, Λέκτορας Παν/μίου Κρήτης, Μύρων Αχείμαστος, Αναπληρωτής Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Μαρία Γιαννησοπούλου, Λέκτορας Παν/μίου Κρήτης, Κώστας Γκούνης, Επίκουρος Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Γιάννης Ζαϊμάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Στεφανία Καλογεράκη, Λέκτωρ Παν/μίου Κρήτης, Αλίκη Λαβράνου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παν/μίου Κρήτης, Άννα Λυδάκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παντείου Παν/μίου, Σκεύος Παπαϊωάννου, Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Βασίλης Ρωμανός, Λέκτορας Παν/μίου Κρήτης, Νίκος Σερντεδάκις, Επίκουρος Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Μανόλης Τζανάκης, Λέκτορας Παν/μίου Κρήτης, Γιώργος Τσιώλης, Επίκουρος Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης, Ελένη Φουρναράκη, Επίκουρη Καθηγήτρια Παν/μίου Κρήτης, Γιώργος Χάλαρης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παν/μίου Κρήτης.
Θεματικές Ομάδες Εργασίας και συνεδρίες σε ολομέλειες
Η οργάνωση του Σεμιναρίου-Συνεδρίου γίνεται με βάση Θεματικές Ομάδες Εργασίας, στις οποίες θα παρουσιάσουν τις εργασίες τους οι υποψήφιοι διδάκτορες, μεταπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος και όσοι από τους υπόλοιπους συμμετέχοντες το επιθυμούν.
Κάθε ομάδα εργασίας θα πραγματοποιεί σε ημερήσια βάση δύο συνεδρίες. Στις συνεδρίες αυτές οι συμμετέχοντες παρουσιάζουν τις εργασίες τους στην ομάδα και ακολουθεί εκτενής συζήτηση. Οι υποψήφιοι διδάκτορες και οι μεταπτυχιακοί φοιτητές, πέρα από την εργασία που θα παρουσιάσουν θα έχουν την ευκαιρία, στο περιθώριο των εργασιών του συνεδρίου, να συζητήσουν με τους συμμετέχοντες εξειδικευμένα θέματα που σχετίζονται με την ερευνητική τους δραστηριότητα.
Επίσης, πραγματοποιούνται ειδικές συνεδρίες σε ολομέλεια, με επιλεγμένους ομιλητές, οι οποίοι εισηγούνται θέματα σχετικά με τους παρακάτω θεματικούς άξονες, γύρω από τους οποίους θα επιχειρηθεί να συγκροτηθούν οι θεματικές ομάδες εργασίας.
Θεματικές Ομάδες Εργασίας:
1.Κοινωνική οικονομία και δίκτυα κοινωνικής αλληλεγγύης σε περιόδους κρίσης
Συντονισμός: Γιάννης Ζαϊμάκης / Σκεύος Παπαϊωάννου
Σε μια περίοδο ριζικών αλλαγών, που συνοδεύονται από καταστάσεις φτώχειας, ανεργίας, και αποδιάρθρωσης των εργασιακών σχέσεων, κοινωνική ανασφάλεια και βίαιη αναπροσαρμογή των σχεδίων ζωής των πολιτών, παρατηρείται ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον της ελληνικής κοινωνίας για την αναζήτηση εναλλακτικών μοντέλων κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και κοινωνικών δικτύων παραγωγής, ανταλλαγής και κατανάλωσης από τα κάτω. Βασικός στόχος της θεματικής ομάδας εργασίας είναι να αντιπαραθέσει θεωρητικούς και εμπειρικούς προβληματισμούς που αφορούν τις διαδικασίες συγκρότησης και ανάπτυξης αυτών των εναλλακτικών δικτύων, τις ιδεολογικές, πολιτικές και ανθρωπολογικές τους διαστάσεις και την αποτίμηση των προκλήσεων αλλά και των περιορισμών τους. Απώτερος σκοπός είναι η γονιμοποίηση ενός διαλόγου γύρω από την κοινωνική οικονομία ανάμεσα σε πανεπιστημιακούς φορείς και την τοπική κοινωνία και η σύνθεση εμπειρικών και θεωρητικών προσεγγίσεων που συνδέονται με κοινωνικές πρακτικές και προτάσεις που αφορούν εναλλακτικά μοντέλα κοινωνικής συμβίωσης και οργάνωσης ως απάντηση στην κυριαρχία των νεοφιλελεύθερων προτύπων στην ύστερη νεωτερικότητα. Οι εργασίες της ομάδας θα πραγματοποιηθούν σε δύο αλληλένδετες θεματικές ενότητες. Στην πρώτη θα παρουσιαστούν προσεγγίσεις γύρω από αναλυτικά σχήματα και θεωρίες που αφορούν την κοινωνική οικονομία και τον τρίτο τομέα, τις αλληλέγγυες μορφές οικονομίας, τα εναλλακτικά οικονομικά μοντέλα του Παγκόσμιου Κινήματος Δικαιοσύνης (Global Justice Movement) ή του κινήματος της αντι-νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης (Anti-neoliberal Globalization Movement), το κίνημα της αποανάπτυξης και τις πρακτικές της τοπικοποίησης της οικονομίας, τον οικοτοπισμό και τις μορφές κοινοτικής εργασίας και ενδυνάμωσης. Στη δεύτερη θα εξεταστούν παραδείγματα μορφών κοινοτικής δράσης και κοινωνικά δίκτυα που έχουν αναπτυχθεί στην κοινωνία των πολιτών στην περίοδο της οικονομικής κρίσης τα οποία βασίζονται στις αξίες της αυτοοργάνωσης, της συλλογικής δράσης και της δημοκρατικής αποκέντρωσης (δίκτυα τοπικών ανταλλαγών, κοινωνικά παντοπωλεία, παραγωγικοί κοινωνικοί συνεταιρισμοί, αυτοδιαχειριζόμενες εστίες, πρωτοβουλίες πολιτών ενάντια στο χρέος, οικολογικές λαϊκές αγορές, τοπικά νομίσματα, κινήσεις ανταλλακτικής οικονομίας κ.α.).
2. Ποιοτικές και ποσοτικές προσεγγίσεις στην κοινωνική εμπειρική έρευνα: μεθοδολογικά ζητήματα και ερευνητικές πρακτικές.
Συντονισμός: Γιώργος Τσιώλης / Στεφανία Καλογεράκη
Κομβικό σημείο στην εμπειρική κοινωνική έρευνα αποτελεί η συλλογή / παραγωγή, διαχείριση, επεξεργασία, ανάλυση και ερμηνεία των ερευνητικών δεδομένων. Οι προαναφερθείσες διαδικασίες εγείρουν μια σειρά από επιστημολογικά, μεθοδολογικά, μεθοδικά και τεχνικά ζητήματα και επιβάλλουν στον ερευνητή να επιλύσει διλήμματα και να πάρει αποφάσεις. Τέτοια ζητήματα θα εξεταστούν στην Ομάδα Εργασίας με την ευκαιρία της παρουσίασης και της ενδελεχούς συζήτησης ερευνητικών προγραμμάτων υποψηφίων διδακτόρων και νέων επιστημόνων. Ειδικότερα θα συζητηθούν:
- η ιδιαιτερότητα των δεδομένων της εμπειρικής κοινωνικής έρευνας,
- οι διαφορές μεταξύ «ποσοτικών» και «ποιοτικών» δεδομένων ως προς τη διαδικασία της συλλογής/ παραγωγής καθώς και της ανάλυσής τους.
- οι προϋποθέσεις, οι δυνατότητες και οι περιορισμοί των εγχειρημάτων σύνδεσης ή συνδυασμού ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων στην κοινωνική έρευνα,
- οι δυνατότητες, οι περιορισμοί και τα οφέλη δευτερογενούς ανάλυσης ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων,
- τρόποι ελέγχου ποιότητας (αξιοπιστία, εγκυρότητα) της ανάλυσης δεδομένων στην ποιοτική και την ποσοτική έρευνα,
- η διαλεκτική σχέση της θεωρητικής παραγωγής και της ανάλυσης εμπειρικών δεδομένων,
- η χρήση τεχνολογικών εφαρμογών στην επεξεργασία και ανάλυση ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων,
- ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας στην ανάλυση εμπειρικών δεδομένων.
3. Διαμαρτυρία, συλλογική δράση και κοινωνικά κινήματα στην Ελλάδα από το μεσοπόλεμο έως τις πρώτες μεταπολιτευτικές δεκαετίες.
Συντονισμός: Ελένη Φουρναράκη / Νίκος Σερντεδάκις
Τα τελευταία χρόνια σημαντικές είναι οι ερευνητικές προσπάθειες, οι οποίες αρθρώνονται γύρω από τη θεματική της συλλογικής δράσης, την κοινωνική διαμαρτυρία και τα κοινωνικά κινήματα που εκδηλώνονται στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα, από την πλευρά κοινωνικών ομάδων ή ευρύτερων κοινωνικών κατηγοριών (π.χ. γυναίκες, νέοι, μετανάστες). Χαρακτηριστικά δείγματα της ερευνητικής δυναμικής σε αυτό το πεδίο αποτυπώνονται σε μια πλειάδα πρόσφατων ανακοινώσεων σε επιστημονικά συνέδρια ή δημοσιεύσεων σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Σε τούτο το θεματικό πεδίο συναντώνται ερευνητές/ερευνήτριες από το χώρο της κοινωνιολογίας, της πολιτικής επιστήμης, της ιστορίας και της κοινωνικής ανθρωπολογίας, οι οποίοι/ες, παρά τις διαφορετικές θεωρητικές και μεθοδολογικές αφετηρίες τους, μοιράζονται κοινά ερωτήματα, υποθέσεις εργασίας, και χωρο-χρονικούς τόπους και ορίζοντες ερευνητικής εστίασης. Ειδικότερα η εστίαση πολλών ερευνών στη μελέτη των «κύκλων διαμαρτυρίας», οι οποίοι εκδηλώνονται σε ευρύτερες χρονικές περιόδους εντός των επιμέρους κοινωνικών σχηματισμών επαναφέρουν σημαντικά ερωτήματα γύρω από την ιστορικότητα της συλλογικής δράσης και των κοινωνικών κινημάτων, τα οποία σήμερα είναι εξόχως επίκαιρα. Στο πλαίσιο αυτής της νέας κατεύθυνσης, ανατιμάται σειρά ερωτημάτων που άπτονται του πολιτικού περιβάλλοντος αλλά και των ευρύτερων κοινωνικών και πολιτισμικών παραγόντων, οι οποίοι επηρεάζουν με ποικίλους τρόπους την έκφραση της διαμαρτυρίας, τις μορφές και τα μέσα της συλλογικής δράσης, όπως επίσης τη διάχυση, την έκβαση και την αποτελεσματικότητάς της. Εξίσου σημαντική είναι τέλος η ερωτηματοθεσία που κατευθύνεται σε πιο θεμελιακά ζητήματα σχετικά με τη διαμόρφωση και τη συγκρότηση κοινωνικών ομάδων και κοινωνικών κατηγοριών σε συγκεκριμένες περιόδους, οι οποίες διαμορφώνουν ξεχωριστά στυλ ζωής, βίωσης της καθημερινότητας και ενίοτε υιοθετούν μορφές συλλογικής συμπεριφοράς και δράσης που άμεσα αλλά και έμμεσα κατατείνουν στη διεκδίκηση της αναγνώρισής τους και στη συγκρότηση της συλλογικής τους ταυτότητας. Στο πλαίσιο του φετινού συνεδρίου, προσκαλούνται να εκθέσουν την πορεία της εμπειρικής έρευνάς τους υποψήφιοι διδάκτορες προερχόμενοι από τις κοινωνικές επιστήμες, όπως επίσης ερευνητές και πανεπιστημιακοί που εργάζονται σε σχετικά ερευνητικά εγχειρήματα σε μια προσπάθεια γόνιμης επικοινωνίας νεώτερων και πιο έμπειρων ερευνητών που προέρχονται από διαφορετικές επιστημονικές πειθαρχίες.
4. Η γαλλική κοινωνιολογική σχολή (E. Durkheim και M. Mauss): ιστορία, επικαιρότητα, προοπτικές.
Συντονισμός: Μύρων Αχείμαστος / Μανόλης Τζανάκης
Η γαλλική κοινωνιολογική σχολή αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες παραδόσεις στο πεδίο των κοινωνικών επιστημών, η οποία επηρέασε καθοριστικά την ιστορία τόσο της κοινωνιολογίας όσο και της κοινωνικής ανθρωπολογίας. Στο πλαίσιό της δόθηκε ίσως η πρώτη ολοκληρωμένη απάντηση σχετικά με το πώς συγκροτείται το αντικείμενο της κοινωνιολογίας ως επιστήμης. Η ομάδα εργασίας αποσκοπεί στην ανάδειξη σημαντικών πτυχών της ιστορίας της εν λόγω σχολής, της εξέλιξής της, της καταγραφής των συνεχειών αλλά και των μετατοπίσεων στο έργο των κοινωνιολόγων και των κοινωνικών ανθρωπολόγων που θεωρούνται ως οι κύριοι εκφραστές της, πρωτίστως του Emile Durkheim και του Marcel Mauss. Στόχο αποτελεί η παρουσίαση και η συζήτηση ερευνών, θεωρητικών και εμπειρικών, οι οποίες παραπέμπουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στις βασικές έννοιες, τις μεθοδολογικές προτάσεις ή και τη θεματική του έργου των εκφραστών της (π.χ. η αυτοκτονία ως κοινωνικό γεγονός, το δώρο ως ολικό κοινωνικό γεγονός, οι τεχνικές του σώματος ως στοιχείο της παράδοσης). Θα συζητηθούν εκτενώς ζητήματα όπως: (α) η επικαιρότητα των επιστημολογικών παραδοχών της γαλλικής κοινωνιολογικής σχολής και των βασικών μεθοδολογικών προτάσεων που προκύπτουν από αυτήν, (β) η σχέση ποιοτικής και ποσοτικής μεθοδολογίας και το ζήτημα της αντικειμενικότητας, όπως προκύπτει από τα σχετικά έργα, (γ) το ζήτημα της οριοθέτησης βιολογικού, ψυχικού και κοινωνικού, (δ) η σχέση κοινωνιολογίας και ανθρωπολογίας, (ε) τα προβλήματα μετάφρασης στην ελληνική γλώσσα και οι τρόποι αντιμετώπισής τους. Ευελπιστούμε η ομάδα εργασίας να αποτελέσει τόπο γόνιμου διαλόγου, σημείο συνάντησης και κριτικής αντιπαράθεσης σχετικά με έρευνες οι οποίες έχουν ως αφετηρία ή εμπνέονται από την εν λόγω σχολή σκέψης.
5. Κοινωνική Θεωρία
Συντονισμός: Αλίκη Λαβράνου / Κωνσταντίνος Καβουλάκος / Βασίλης Ρωμανός / Άγγελος Μουζακίτης.
Η συγκεκριμένη ομάδα απευθύνεται σε όλους όσοι εστιάζουν την έρευνά τους στα προβλήματα της νεότερης και σύγχρονης κοινωνικής θεωρίας, αλλά και στην υποστήριξη του θεωρητικού και επιστημολογικού αναστοχασμού των διδακτορικών διατριβών που βρίσκονται εν εξελίξει: στην ενίσχυση της κριτικής συνειδητοποίησης και αποσαφήνισης των θεωρητικών, μεθοδολογικών και επιστημολογικών προϋποθέσεων και συνεπειών των ερευνητικών τους εγχειρημάτων. Απευθύνεται κατά συνέπεια και σε όλους εκείνους τους υποψήφιους διδάκτορες που επιθυμούν να παρουσιάσουν και να συζητήσουν στο πλαίσιο μιας τέτοιας ομάδας σχετικά προβλήματα της ερευνητικής τους δουλειάς.
Προθεσμία υποβολής αιτήσεων συμμετοχής και περιλήψεων ανακοινώσεων στις Θεματικές Ομάδες Εργασίας.
Α. Οι ενδιαφερόμενοι διδάσκοντες-ερευνητές που επιθυμούν να συμμετέχουν καλούνται να ενημερώσουν την Οργανωτική Επιτροπή με e-mail στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση: socialmethods@social.soc.uoc.gr αποστέλλοντας τίτλο και σύντομη περίληψη της εισήγησής τους (έως 200 λέξεις).
Β. Οι ενδιαφερόμενοι υποψήφιοι διδάκτορες καλούνται να υποβάλλουν αιτήσεις (έτοιμη φόρμα είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (www.soc.uoc.gr/sociology) καθώς και σύντομη περίληψη της εργασίας τους (έως 200 λέξεις) μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2012.
Γ. Τα κείμενα των ανακοινώσεων, αφού υποβληθούν σε διαδικασία κρίσης, θα εκδοθούν σε συλλογικό τόμο με τη μορφή ηλεκτρονικών πρακτικών.
Δ. Μέρος του κόστους διαμονής και διατροφής των μεταπτυχιακών φοιτητών, υποψηφίων διδακτόρων και νέων ερευνητών θα καλυφθεί από τον προϋπολογισμό του Σεμιναρίου-Συνεδρίου.
Τόπος Διεξαγωγής: Πανεπιστημιούπολη Γάλλου, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο.
Τμήμα Κοινωνιολογίας
Τηλ. 28310 77466-465, 77497, 77498.
Φαξ: 28310 77467.